آغاز دوران  مدارس ملی

  جمال رهنمایی   

آموزش نوین دانش‌آموزان در ایران معاصر را «مدارس ملی» پایه‌گذاری کردند. نمونه برجسته این مدارس و از پیشگامان شیوه‌های آموزشی مدرن برای انتقال مفاهیم و کارکردها و مهارت‌های آموزشی، مجتمع آموزشی مهران بود که در سال 1334توسط یحیی مافی و همسرش معصومه سهراب تاسیس شد. الگوی این مدارس با تاسیس مدرسه فرهاد توسط توران میر‌هادی، گروه آموزشی هدف به سرپرستی احمد بیرشک، دبستان هدف نو به سرپرستی عباس یمینی‌شریف و مدارس بسیار دیگری دنبال شد. تعدادی از فارغ‌التحصیلان این دبستان‌ها جذب دبیرستان البرز شده و این نسل جدید، شیوه‌های نوین آموزش را در ایران گسترش دادند.
مدرسه و مکتب رفتن، با سواد شدن و خواندن و نوشتن از دنیای فاخر و طبقاتی بالای جامعه خارج شد و کالای خاص آموزش در دسترس همگان قرار‌گرفت. قوانین اساسی، آموزش رایگان را حق همه کودکان ایرانی دانست و دولت‌ها را مکلف به تدارک و تامین مقدمات این امر کرده و وزارتخانه‌های عریض و طویل با نام‌های متفاوت انجام این وظیفه را به‌عهده گرفتند.
اما اوضاع به همین سادگی پیش‌نرفت. موضوع آموزش و اینکه چه طبقه یا گروهی صلاحیت این مهم را داراست و باید متولی جهت‌دهی روان کودکان باشد، موضوعی نبود که متولیان سنتی آموزش آن را به راحتی واگذار کنند و این عرصه به صحنه رقابتی عمیق، وسیع و خاموش تبدیل شد.
موضوع یاد‌گیری و فرایند آموزش، یکی از شاخه‌های اصلی روانشناسی است و با آشنایی با فرایند‌های شناختی و نحوه عملکرد تفکر در آدمی امکان‌پذیر است. آموزش می‌تواند نوع تفکر ما را شکل دهد همانگونه که تفکر ما می‌تواند شیوه آموزش مطلوب‌مان را گسترش دهد. بنابراین «توسعه تفکر» و «شست‌وشوی مغزی» دو روی یک سکه‌اند. اینکه با آموزش بتوانیم خلاقیت انسانی را توسعه بدهیم یا آنکه یک نوع تفکر را به او تحمیل کنیم، با هم تفاوت دارند، اگرچه هر دو آموزش به‌حساب می‌آیند.
توسعه خلاقیت انسان نیازمند جرأت ورود به دنیای ناشناخته‌ها و تجربه آنهاست و عرصه‌های ناشناخته هراس‌انگیز و ترسناک هستند؛ نه الزاما به‌دلیل ماهیت واقعی این عرصه‌ها که صرفا به‌دلیل ناشناخته بودن‌شان.
به همین روی می‌بینیم عرصه‌های ناشناخته تجربه‌های بشری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، پزشکی و علوم انسانی در ابتدا با مقاومت شدید و حتی تقابل متولیان سنتی آموزش مواجه‌می‌شود و پس از تکرار تجربه‌های بشری و آشنایی بیشتر با آن توسط همین منابع سنتی پذیرفته شده و مورد استفاده قرار‌می‌گیرند.